Η νίκη της Λίβερπουλ με 2-0 επί της Τότεναμ κάτω από τους γαλάζιους ουρανούς στο Γουάιτ Χαρτ Λέιν, στις 11 Μαΐου 2008, χαρακτηρίστηκε από τους αθλητικογράφους εκείνη την εποχή ως ένα ακόμη παιχνίδι.
Αλλά αποδείχθηκε ότι ήταν ένα παιχνίδι ιστορικό: ήταν η τελευταία φορά που ένας μαύρος διαιτητής διαιτήτευσε στο κορυφαίο πρωτάθλημα της Αγγλίας.
Ο προοδευτικός ποδοσφαρικός κόσμος ήλπιζε ότι ο Uriah Rennie, ο πρώτος μαύρος διαιτητής της Premier League, θα ήταν ο πρωτοπόρος. Αντίθετα, ο πτυχιούχος της Διοίκησης Επιχειρήσεων και της Νομικής, ο οποίος διαιτήτευσε περισσότερους από 170 αγώνες της Πρέμιερ Λιγκ, αποδείχθηκε ο μοναδικός.
Ενώ η ρητορική γύρω από την παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον χώρο του ποδοσφαίρου επικεντρώνεται, και σωστά, στις απαράδεκτες συνθήκες για τους στην συντριπτικ’η πλειοψηφία τους μετανάστες εργάτες στο επερχόμενο Μουντιάλ στο Ντουμπάι, κι ενώ οι ποδοσφαιριστές μεγάλων πρωταθλημάτων όπως η Premier League κάνουν κάθε βδομάδα την γνωστή χειρονομίο στο γόνατο για να υποστηρίξουν τον αντιρατσισμό, υπάρχει ένας βαθύς δομικός ρατσισμός, (αναπαραγόμενος στον αθλητισμό από την ευρύτερη κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα αλλά κι ενδυναμώνοντας τον σε αυτήν με την δυναμική που έχουν οι αναπαραστάσεις του την ίδια ώρα) για τον οποίον δεν μιλά σχεδόν κανείς: Κανένας μαύρος ή Ασιάτης διαιτητής δεν έχει διευθύνει αγώνα της Premier League για περισσότερο από μια δεκαετία, και το ίδιο ισχύει για τα περισσότερα πρωταθλήματα του κόσμου, του ελληνικού συμπεριλαμβανομένου, όπου οι μαύροι ή Ασιάτες διαιτητές, όταν δεν είναι ανύπαρκτοι, είναι απλώς η εξαίρεση.
Κανένας από τους ξένους διαιτητές που ήρθαν στην Ελλάδα, και προφανώς κανένας ελληνικής υπηκοότητας, δεν ανήκει σε μειονότητα φυλής ή φύλου.
Ενώ, από τους 40 διαιτητές της σεζόν 2021-22 στην Πρέμιερ Λιγκ και στην Τσάμπιονσιπ δεν υπάρχει ούτε ένας που να μην είναι λευκός. Από ένα εργατικό δυναμικό περίπου 200 διαιτητών στις επτά κορυφαίες κατηγορίες της Αγγλίας, μόνο τέσσερις (2%) είναι μαύροι ή Ασιάτες: ο Sam Allison, ο Joel Mannix, ο Aji Ajibola και ο Sunny Gill.
Γιατί λοιπόν αποτυγχάνουν να εισχωρήσουν στα υψηλά κλιμάκια του ποδοσφαίρου;
Ο Ρούμπεν Σάιμον, 49 ετών, από το Χάνγουορθ του δυτικού Λονδίνου, ο οποίος ήταν διαιτητής στη νότια Αγγλία μεταξύ 2005 και 2015, παρατήρησε πως
«Υπάρχουν πολλοί μαύροι διαιτητές σε επίπεδο βάσης, αλλά δεν περνούν από το σύστημα. Είναι πιθανό κάθε μαύρος διαιτητής να είναι κάκιστος διαιτητής, αλλά αν αυτό είναι παράλογο, ποιο είναι το άλλο συμπέρασμα; Μπλοκάρονται λόγω φυλετικής προκατάληψης.»
Οι κορυφαίοι διαιτητές της μειονότητας στην Αγγλία επισημαίνουν ότι η απάντηση βρίσκεται σε μια διαιτητική έκθεση για τη διαφορετικότητα που υποβλήθηκε στην FA το καλοκαίρι του περασμένου έτους.
Η έκθεση 53 σελίδων, που συντάχθηκε από την Ομάδα Υποστήριξης Διαιτητών Μαύρων, Ασιατών και Μικτών Εθνοτήτων, ισχυρίζεται ότι ορισμένοι από τους παρατηρητές της FA που αξιολογούν τους διαιτητές για άνοδο στα ανώτερα πρωταθλήματα είναι ρατσιστές. Ακόμη κι αυτοί που δεν είναι παρασύρονται από το γενικότερο πλαίσιο του δομικού ρατσισμού ή έχουν ελάχιστα περιθώρια δράσης. Το ίδιο φαινόμενο των λεγόμενων bias, των ασυνείδητων μα καθόλου ουδέτερων κριτηρίων της κυριαρχίας που έχουν εσωτερικευθεί μέσα μας, υπάρχει και στις κρίσεις για την διαιτησία μεταξύ κυρίαρχων και μη κυρίαρχων ομάδων εντός των εθνικών πρωταθλημάτων, όπως υπάρχει σε χώρους πολύ ευρύτερους του ποδοσφαίρου, από τον τρόπο πρόσληψης της εγκληματικότητας ως τα κριτήρια της κινηματογραφικής κριτικής.
Σύμφωνα με την έκθεση πάντως, και για να ξαναγυρίσουμε στον αθλητισμό, ένας παρατηρητής φέρεται να είπε σε έναν διαιτητή: «Εσείς οι μαύροι μπορείτε όλοι να τρέξετε γρήγορα, αλλά αυτό είναι το μόνο για το οποίο είστε καλοί».
Άλλωστε η FA το 2011 κατέγραψε ότι οι τακτικοί και διαφανείς έλεγχοι των παρατηρητών, συμπεριλαμβάνουν την χρήση «παρατηρητών φαντασμάτων» για να σκιάσουν επίσημους αξιολογητές, κάτι που λόγω των χαρακτηριστικών του συνδέεται άμεσα κι έμμεσα με το ζήτημα του ρατσισμού και της ασυνείδητης προκατάληψης.
Τα ίδια συμβαίνουν και στο NFL το Αμερικάνικο πρωτάθλημα: Παρά τη δέσμευση των συμμετεχόντων της τελικής φάσης του πρωταθλήματος να μπει «ΤΕΛΟΣ ΣΤΟΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟ», με την ομώνυμη πρωτοβουλία, οι μαύροι προπονητές συνεχίζουν να στερούνται τις κορυφαίες θέσεις εργασίας σε ένα πρωτάθλημα στο οποίο σχεδόν το 60 τοις εκατό των παικτών είναι μαύροι!
Είναι μια κραυγαλέα αντίφαση για το NFL, κάτι που τονίζεται από τα ευρήματα μιας έρευνας της Washington Post. Οι μαύροι προπονητές τείνουν να αποδίδουν το ίδιο καλά με τους λευκούς προπονητές, διαπίστωσε η The Post. Αλλά ενώ στους λευκούς υποψηφίους προσφέρεται ένα τεράστιο και ποικίλο σύνολο ευκαιριών για τις κορυφαίες προπονητικές θέσεις του πρωταθλήματος, οι μαύροι προπονητές αντιμετωπίζουν ένα πολύ στενότερο μονοπάτι. Χρειάζεται να υπηρετήσουν πολύ περισσότερο ως βοηθοί μεσαίου επιπέδου, είναι πιο πιθανό να τους δοθούν προσωρινές θέσεις εργασίας από ό, τι πλήρους απασχόλησης και μένουν σε χαμηλότερο επίπεδο όσον αφορά στη διατήρηση των θέσεων εργασίας τους.
Βέβαια είναι απόλυτα σχετικό ότι τα ρατσιστικά ή σεξιστικά λόμπι συνδένται όχι μόνο με τις αναπαραστάσεις και τις ευκαιρίες ή την έλλειψη τους αλλά και έναν αμιγή οικονομικό παράγοντα. Ένας διαιτητής στην κατώτερη κατηγορία θα κερδίζει συνήθως μεταξύ 25 και 40 £ ανά αγώνα, ενώ ένας επαγγελματίας διαιτητής στην Πρέμιερ Λιγκ μπορεί να κερδίσει περισσότερα από 100.000 £ ετησίως.
Ο πρόεδρος της Επιτροπής υποστήριξης μειονοτικών διαιτητών D. Mannix, διαιτητής επιπέδου 2, είπε: “Τα επίπεδα 3 και 4 είναι γνωστά ως “το νεκροταφείο του μαύρου” επειδή έχουν παρατηρητές, κυρίως “ηλικιωμένοι, λευκοί άντρες» που είναι ρατσιστές και σημειώνουν στους διαιτητές στο χρώμα τους.»
Παρόλο που ένας εκπρόσωπος της FA δήλωσε: «Θέλουμε να αναπτύξουμε ένα εργατικό δυναμικό διαιτησίας με υψηλές επιδόσεις τόσο στο ποδόσφαιρο βάσης όσο και στην ελίτ, το οποίο να είναι αντιπροσωπευτικό γυναικών, μαύρων, ασιατών, μικτών ή άλλων εθνοτικών ομάδων και ατόμων με ειδικές ανάγκες», η απογοήτευση επιδεινώνεται από το γεγονός ότι η 14μελής επιτροπή διαιτητών της FA που επιβλέπει τις πρωτοβουλίες για τη διαφορετικότητα δεν έχει ούτε ένα μέλος άλλου χρώματος ή φύλου. Επικεφαλής του είναι ο David Elleray, ένας πρώην διαιτητής στον οποίο επιβλήθηκε κύρωση από την FA το 2014 αφού φέρεται να έκανε ρατσιστικά σχόλια σε άλλον αξιωματούχο.
Ο Mannix διηγήθηκε πως, κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης για τη διαφορετικότητα, ένας ανώτερος αξιωματούχος της FA είχε προτείνει ότι θα μπορούσαν να στρατολογηθούν επιπλέον μαύροι διαιτητές από άτομα που έφευγαν από τη φυλακή (…). «Ήταν απίστευτα προσβλητικό», συμπλήρωσε ο Mannix.
Ο Tony Burnett, διευθύνων σύμβουλος της φιλανθρωπικής οργάνωσης κατά του ρατσισμού στο ποδόσφαιρο Kick It Out, δήλωσε: «Οι μαύροι και οι Ασιάτες διαιτητές δεν περνούν στην ελίτ διαιτησία κάτι που υποδηλώνει ένα συστημικό πρόβλημα».
Κάτι που δεν αφορά μονάχα τον χώρο των διαιτητών: Στις 24 Σεπτεμβρίου 2009, ο Jason Euell κακοποιήθηκε ρατσιστικά κατά τη διάρκεια ενός αγώνα League Cup μεταξύ Blackpool και Stoke City στο Britannia Stadium. Δεν έπαιζε καν ώστε να ενοχλήσει με την απόδοσή του. Ο Euell καθόταν δίπλα στους συναδέλφους του στον πάγκο της Blackpool, όταν ο Ρόμπερτ Μέισον, τότε 47 ετών, τον στόχευσε από τις εξέδρες με ένα ριπίδι βιτριολικού ρατσιστικού λόγου. Ο Euell αντέδρασε με κατανοητό θυμό και χρειάστηκε να τον συγκρατήσει ο μάνατζέρ του, Ian Holloway. Η αστυνομία του Staffordshire συνέλαβε τον Mason και στη συνέχεια του δόθηκε ποινή απαγόρευσης σε χώρους ποδοσφαίρου για «ρατσιστικά επιδεινούμενη απειλητική συμπεριφορά».
Όμως, όπως ο Euell επεσήμανε: «Το θέμα μου δεν ήταν με το άτομο που το είπε, ήταν με τους ανθρώπους γύρω του». «Το γεγονός είναι ότι κάθεται ανάμεσα σας σας παιδιά, είπε αυτό που είπε και ήταν ο διαχειριστής του σταδίου που κάθισε μπροστά σας, που ανέβηκε στον επάνω όροφο για να το αναφέρει, που αντέδρασε, ενώ εσείς κρατούσατε τα στόματά σας κλειστά.»
«Η ανταπόκριση των γύρω του, που είτε δεν ήθελαν να το ακούσουν είτε δεν ήθελαν να εμπλακούν… είναι συνενοχή.
Κι όμως, τα πράγματα δεν καλυτερεύουν σε μια Ευρώπη που γλυστρά κάτω από τα πόδια μας στον βούρκο της ακροδεξιάς. Και δεν καλυτερεύουν ούτε στον χώρο του ποδοσφαίρου: «Αν μου λέγατε το 2009 ότι η συζήτηση για τη φυλή θα ήταν όπως είναι σήμερα, δεν θα πίστευα ότι θα μιλούσαμε για αυτό στην έκταση και την αγριότητα που είμαστε τώρα».
Ο Euell, ένας ταλαντούχος και ευέλικτος επιθετικός, με μια 17χρονη καριέρα κυρίως στην Πρέμιερ Λιγκ, κρέμασε τα παπούτσια του το 2012 έχοντας σκοράρει 98 γκολ σε 493 εμφανίσεις.
Από τότε που συνταξιοδοτήθηκε, έχει περάσει σχεδόν μια δεκαετία δουλεύοντας για να γίνει προπονητής, ωστόσο ένα σημαντικό εμπόδιο εξακολουθεί να βρίσκεται στο δρόμο του. Το 2021, υπάρχουν μόνο επτά μαύροι προπονητές που εργάζονται σε 92 επαγγελματικούς συλλόγους στην Αγγλία. Ο Πάτρικ Βιέιρα έγινε μόνο ο 10ος Μαύρος προπονητής που εργάστηκε στην Πρέμιερ Λιγκ από την έναρξή της το 1992, από τους περισσότερους από 240 άντρες που απορρίφθηκαν.
Το ζήτημα των γυναικών διαιτητών, όπως και περιστατικών στα καθ’ ημάς, που θα μας απασχολήσουν σε μέλλοντα χρόνο, και οι σχετικές αντιδράσεις από τις εξέδρες και τις ομοσπονδίες, προσθέτει εμβληματικά στο πρόβλημα αυτό.
Το ποδόσφαιρο δεν είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Είναι κάτι απείρως πιο σοβαρό, δήλωσε ο Bill Shankly. Που να ξερε πόσο σοβαρό αποδεικνύεται το αστείο του. Όμως «Τα περισσότερα παιχνίδια χάνονται, δεν κερδίζονται», δήλωσε κάποτε για έτερο άθλημα ο Casey Stengel. Το ποδόσφαιρο, ο αθλητισμός γενικά, καθρέφτης της κοινωνίας μας μικροκοινωνιολογικά, κι όμως νομιμοποιητής και πολλαπλασιαστής των δυσλειτουργιών της μέσα από την δυναμική του μακροκοινωνιολογικά, μπορεί να αποτελέσει αιτία να χάνουμε όλοι κι όλες μας με τρόπους που το ξεπερνάνε αλλά δεν το αθωώνουν. Κι αυτό είναι ένα θέμα άξιο να αναδειχθεί. Και κάποτε και να αντιμετωπιστεί. Μικρή; συμβολή σε έναν μεγαλύτερο αγώνα.
Με πηγές από Washington Post, ESPN, Guardian
Περισσότερα:
