H μεγάλη απόδραση των 11 έλαβε μεγάλη προσοχή μετά την προβολή της, καθώς πρωταγωνιστούσαν επίσης επαγγελματίες ποδοσφαιριστές, όπως οι Μπόμπι Μουρ, Οσβάλντο Αρντίλες, Καζίμιες Ντέινα, Πάουλ Φαν Χιμστ, Μάικ Σάμερμπι, Χάλβαρ Τόρεσεν, Βέρνερ Ροθ και Πελέ. Πολλοί παίκτες της Ίπσουιτς Τάουν πήραν επίσης μέρος στην ταινία, συμπεριλαμβανομένων των Τζον Γουόρκ, Ράσελ Όσμαν, Λόρι Σίβελ, Ρόμπιν Τέρνερ και Κέβιν Ο΄Κάλαχαν. Άλλοι παίκτες της Ίπσουιτς Τάουν υποστήριξαν τους ηθοποιούς στις ποδοσφαιρικές σκηνές – ο Κέβιν Μπίτι για τον Μάικλ Κέιν και ο Πολ Κούπερ για τον Σιλβέστερ Σταλόνε. Ο Γιάμπο Γιαμπλόνσκι έγραψε το σενάριο και η ταινία μπήκε στο 12ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Μόσχας.
Υπόθεση
Μια ομάδα συμμαχικών αιχμαλώτων πολέμου, με προπονητή και επικεφαλής τον Άγγλο λοχαγό Τζον Κόλμπι (Μάικλ Κέιν), επαγγελματία ποδοσφαιριστή της Γουέστ Χαμ πριν από τον πόλεμο, συμφωνεί να παίξει έναν αγώνα επίδειξης εναντίον μιας γερμανικής ομάδας, μόνο για να βρουν τους εαυτούς τους σε ένα κόλπο προπαγάνδας της Γερμανίας.
Ο Κόλμπι είναι ο αρχηγός και ουσιαστικά ο προπονητής της ομάδας και έτσι επιλέγει την ομάδα των παικτών του. Ένας άλλος αιχμάλωτος, ο Ρόμπερτ Χατς (Σιλβέστερ Σταλόνε), ένας Αμερικανός που υπηρετεί με τον Καναδικό Στρατό, δεν επιλέγεται αρχικά, αλλά τελικά γκρινιάζει στον διστακτικό Κόλμπι να τον αφήσει στην ομάδα ως γυμναστή της ομάδας, καθώς ο Χατς πρέπει να είναι με την ομάδα για να διευκολύνει την επερχόμενη απόδρασή του.
Οι ανώτεροι αξιωματικοί του Κόλμπι προσπαθούν επανειλημμένα να πείσουν τον Κόλμπι να χρησιμοποιήσει τον αγώνα ως ευκαιρία για απόπειρα απόδρασης, αλλά ο Κόλμπι αρνείται σταθερά, φοβούμενος ότι μια τέτοια απόπειρα θα έχει ως μοναδικό αποτέλεσμα να σκοτωθούν οι παίκτες του. Εν τω μεταξύ, ο Χατς σχεδίαζε την άσχετη απόπειρά του για απόδραση και οι ανώτεροι του Κόλμπι συμφωνούν να τον βοηθήσουν, αν ανταποδώσει ως αντάλλαγμα να ταξιδέψει στο Παρίσι, να έρθει σε επαφή με τη Γαλλική Αντίσταση και να τους πείσει να βοηθήσουν την ποδοσφαιρική ομάδα να ξεφύγει.
Ο Χατς καταφέρνει να διαφύγει από το στρατόπεδο εγκλεισμού, να ταξιδέψει στο Παρίσι και να βρει την Αντίσταση. Αρχικά, η Αντίσταση αποφασίζει ότι το σχέδιο για να βοηθήσει την ποδοσφαιρική ομάδα να ξεφύγει είναι πολύ επικίνδυνο, αλλά μόλις συνειδητοποιήσουν ότι το παιχνίδι θα είναι στο Στάδιο Κολόμπ, σχεδιάζουν την απόδραση χρησιμοποιώντας μια σήραγγα από το αποχετευτικό σύστημα του Παρισιού στα ντους των αποδυτηρίων των παικτών. Πείθουν τον Χατς να αφήσει τον εαυτό του να συλληφθεί ξανά, έτσι ώστε να μεταφέρει πληροφορίες στους κορυφαίους Βρετανούς αξιωματικούς στο στρατόπεδο εγκλεισμού.
Ο Χατς πράγματι ξανασυλλαμβάνεται και μπαίνει σε απομόνωση. Εξαιτίας αυτού, οι κρατούμενοι δεν γνωρίζουν αν η επιδιωκόμενη απόδραση έχει προγραμματιστεί πραγματικά με το υπόγειο κίνημα, οπότε ο Κόλμπι λέει στους Γερμανούς ότι χρειάζεται τον Χατς στην ομάδα επειδή ο Χατς είναι ο εφεδρικός τερματοφύλακας και ο αρχικός τερματοφύλακας έχει σπάσει το χέρι του. Ο Κόλμπι πρέπει πραγματικά να σπάσει το χέρι του υπάρχοντος τερματοφύλακα γιατί οι Γερμανοί θέλουν απόδειξη του τραυματισμού του προτού συμφωνήσουν να αφήσουν τον Χατς στην ομάδα.
Στο τέλος, οι αιχμάλωτοι πολέμου μπορούν να φύγουν από το γερμανικό στρατόπεδο μόνο για να παίξουν τον αγώνα. και θα φυλακιστούν ξανά μετά τον αγώνα. Οι σήραγγες της αντίστασης διαπερνούν τα ντους στα αποδυτήρια στο ημίχρονο, σε μια διαφυγή που ηγείται ο Χατς. Αλλά η υπόλοιπη ομάδα (με επικεφαλής τον Ράσελ Όσμαν που λέει «όμως μπορούμε να το κερδίσουμε») τον έπεισε να συνεχίσει το παιχνίδι, παρά το γεγονός ότι η ομάδα ήταν πίσω με 4-1 στο ημίχρονο.
Παρά το γεγονός ότι οι διαιτητές του αγώνα ήταν πολύ μεροληπτικοί υπέρ των Γερμανών και η γερμανική ομάδα προκάλεσε αρκετούς σκόπιμους τραυματισμούς στους παίκτες των Συμμάχων, η ισοπαλία επιτυγχάνεται μετά από εξαιρετικές εμφανίσεις των Λουίς Φερνάντες (που απεικονίζεται από τον Πελέ), Κάρλος Ρέι (που απεικονίζεται από τον Οσβάλντο Αρντίλες) και Τέρι Μπρέιντι (που απεικονίζεται από τον Μπόμπι Μουρ). Ο Χατς παίζει ως τερματοφύλακας και κάνει εξαιρετικές αποκρούσεις, συμπεριλαμβανομένης μιας τελευταίας απόκρουσης από πέναλτι καθώς ο χρόνος λήγει, για να αρνηθεί τη νίκη στους Γερμανούς και να φέρουν ισοπαλία τον αγώνα με 4-4. Ένα ξεκάθαρο γκολ των Συμμάχων είχε ακυρωθεί νωρίτερα στον αγώνα, οπότε η ομάδα των αιχμαλώτων έπρεπε να είχε κερδίσει με 5-4.
Αφού ο Χατς διατήρησε την ισοπαλία, το πλήθος εισβάλλει στο γήπεδο και στριμώχνει τους παίκτες. Μέσα στο χάος, το πλήθος αρχίζει να βοηθά τους παίκτες των Συμμάχων να μεταμφιεστούν ώστε να μπορέσουν να ξεφύγουν και όλοι διέρρηξαν τις πύλες της ελευθερίας.
Καστ
- Σιλβέστερ Σταλόνε ως Captain Robert Hatch (Λοχαγός Ρόμπερτ Χατς)
- Μάικλ Κέιν ως Captain John Colby (Λοχαγός Τζον Κόλμπι)
- Πελέ ως Corporal Luis Fernandez (Δεκανέας Λουίς Φερνάντες)
- Μπόμπι Μουρ ως Terry Brady (Τέρι Μπράντι)
- Οσβάλντο Αρντίλες ως Carlos Rey (Κάρλος Ρέι)
- Πάουλ Φαν Χιμστ ως Michel Fileu (Μισέλ Φιλό)
- Καζίμιες Ντέινα ως Paul Wolchek (Πολ Βόλτσεκ)
- Χάλβαρ Τόρεσεν ως Gunnar Hilsson (Γκούναρ Χίλσον)
- Μάικ Σάμερμπι ως Sid Harmor (Σιντ Χάρμορ)
- Κο Πρινς ως Pieter Van Beck (Πίετερ φαν Μπεκ)
- Ράσελ Όσμαν ως Doug Clure (Νταγκ Κλουρ)
- Τζον Γουόρκ ως Arthur Hayes (Άρθουρ Χέις)
- Σόρεν Λίντστεντ ως Erik Ball (Έρικ Μπαλ)
- Κέβιν Ο΄Κάλαχαν ως Tony Lewis (Τίνι Λιούις)
- Μαξ φον Σίντοφ ως Major Karl von Steiner (Ταγματάρχης Καρλ φον Στάινερ)
- Γκάρι Γουόλντχορν ως Hauptmann Rainer Mueller (Στρατηγός Ράινερ Μύλερ)
- Τζορτζ Μίκελ ως Kommandant (Διοικητής)
- Λόρι Σίβελ ως Schmidt (Σμιτ)
- Άρτουρ Μπράους ως Hauptsturmführer Lutz (Hauptsturmführer Λουτς)
- Καρόλ Λορ ως Renée (Ρενέ)
- Μπενουά Φερό ως Jean Paul Remy (Ζαν Πολ Ρεμί)
- Κλάιβ Μέρισον ως The Forger (ο πλαστογράφος)
- Μόρις Ρόβες ως Pyrie
- Μάικλ Κόκρεϊν ως Farrell (Φάρελ)
- Ζόλταν Γκέρα ως Viktor (Βίκτορ)
- Τιμ Πίγκοτ-Σμιθ ως Major Rose (Ταγματάρχης Ρόουζ)
- Ντάνιελ Μάσεϊ ως Colonel Waldron (Συνταγματάρχης Ουάλντρον)
- Ζαν-Φρανσουά Στεβενάν ως Claude (Κλοντ)
- Τζούλιαν Κάρι ως Wing Commander Shurlock (Διοικητής πτέρυγας Σέρλοκ)
- Αμίντου ως André (Αντρέ)
- Βέρνερ Ροθ ως Baumann (Μπάουμαν)
Παραγωγή
Ανάπτυξη και συγγραφή
Γυρισμένη στην Ουγγαρία, [12] η ταινία βασίζεται στο ουγγρικό κινηματογραφικό δράμα Δύο ημιχρόνια στην κόλαση (πρωτότυπος τίτλος: Két félidö a pokolban), το οποίο σκηνοθέτησε ο Ζόλταν Φάμπρι και κέρδισε το βραβείο των κριτικών στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βοστώνης το 1962.
Η ταινία ήταν εμπνευσμένη από την πλέον ντροπιαστική ιστορία του λεγόμενου Αγώνα του Θανάτου, στον οποίο η Ντιναμό Κιέβου νίκησε Γερμανούς στρατιώτες, ενώ η Ουκρανία είχε καταληφθεί από γερμανικά στρατεύματα στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σύμφωνα με τον μύθο, ως αποτέλεσμα της νίκης τους, όλοι οι Ουκρανοί πυροβολήθηκαν. Η αληθινή ιστορία είναι πολύ πιο περίπλοκη, καθώς η ομάδα έπαιξε μια σειρά αγώνων εναντίον γερμανικών ομάδων, βγαίνοντας νικήτρια σε όλες, πριν όλοι οι παίκτες σταλθούν στα στρατόπεδα φυλάκισης από τη Γκεστάπο. Τέσσερις παίκτες τεκμηριώθηκαν ότι σκοτώθηκαν από τους Γερμανούς αλλά πολύ μετά τις ημερομηνίες των αγώνων που είχαν κερδίσει.
Προπαραγωγή
Η μεγάλη απόδραση των 11 περιείχε πάρα πολλούς επαγγελματίες ποδοσφαιριστές τόσο ως ομάδα αιχμαλώτων πολέμου όσο και ως γερμανική ομάδα. Πολλοί από τους ποδοσφαιριστές προέρχονταν από την ομάδα της Ίπσουιτς Τάουν, η οποία ήταν τότε μία από τις πιο επιτυχημένες ομάδες στην Ευρώπη.[15] Παρά το γεγονός ότι δεν εμφανίστηκαν στην οθόνη, ο Άγγλος νικητής του Παγκοσμίου Κυπέλλου Γκόρντον Μπανκς και ο Άλαν Θάτσερ συμμετείχαν στενά στην ταινία, συνεργαζόμενοι με τον Σιλβέστερ Σταλόνε στις σκηνές του ως τερματοφύλακας. Το περιοδικό Sports Illustrated ανέφερε ότι «το παιχνίδι φωτογραφίζεται υπέροχα από τον Τζέρι Φίσερ, υπό τον διευθυντή της δεύτερης μονάδας Ρόμπερτ Ρίγκερ».
Δεδομένου ότι η ταινία διαδραματίζεται τα πρώτα χρόνια της γερμανικής κατοχής της Γαλλίας (πιθανώς το 1941 ή το 1942), ο χαρακτήρας του Πελέ, ο δεκανέας Λουίς Φερνάντες, προσδιορίζεται ότι είναι από το Τρινιντάντ και όχι από τη Βραζιλία. Οι Βραζιλιάνοι δεν συμμετείχαν στον πόλεμο εναντίον των Δυνάμεων του Άξονα μέχρι το 1943, με την Βραζιλιάνικη Εκστρατευτική Δύναμη να φτάνει στην Ιταλία το 1944. Ομοίως, ο χαρακτήρας του Αργεντινού αστέρα Οσβάλντο Αρντίλες, Κάρλος Ρέι, δεν προσδιορίζεται ότι προέρχεται από κάποια συγκεκριμένη χώρα.
Μουσική
Σχεδόν όλες οι μουσικές παρτιτούρες της ταινίας είναι δανεικές σε μεγάλο βαθμό από τις πρώτες και τελευταίες κινήσεις της Συμφωνίας του Λένινγκραντ του Ντμίτρι Σοστακόβιτς, ιδιαίτερα το θέμα της πορείας του πρώτου κινήματος, το οποίο παρατίθεται σχεδόν κατά λέξη, μια πρακτική που ο συνθέτης Μπιλ Κόντι θα χρησιμοποιούσε αργότερα στο Οι κατάλληλοι άνθρωποι (The Right Stuff) με το κοντσέρτο για βιολί του Πιοτρ Ιλίτς Τσαϊκόφσκι. Η Συμφωνία Νο 7 του Σοστακόβιτς είχε πάντα σχέση με δευτερεύουσες έννοιες μέσα στη μουσική που στόχευε στη συντριπτική καταστολή του σταλινικού καθεστώτος του ατομικισμού και της ελευθερίας της έκφρασης, αλλά τη στιγμή της σύνθεσής του κατά τη διάρκεια του πολέμου λέγεται ότι αντιπροσώπευε την καταπίεση του ναζισμού. Στο τέλος της ταινίας, το τελευταίο μέρος της Συμφωνίας Νο 5 του Σοστακόβιτς χρησιμοποιείται επίσης για να σηματοδοτήσει το θριαμβευτικό επίλογο της ιστορίας. Ωστόσο, ενώ η μουσική μπορεί να εκπληρώσει τις τελευταίες στιγμές του θριαμβευτικού τέλους του Η μεγάλη απόδραση των 11, πιστεύεται ότι ο Σοστακόβιτς έγραψε το τέλος της συμφωνίας του για να υποδηλώσει αναγκαστική χαρά κάτω από μια αυταρχική δύναμη. Πιο κοινότυπα, η μουσική αποτίει φόρο τιμής και στη μουσική του Έλμερ Μπέρνσταϊν για το Η μεγάλη απόδραση (The Great Escape).
Το 2005, η εταιρεία Prometheus Records εξέδωσε ένα περιορισμένο άλμπουμ soundtrack της παρτιτούρας του Κόντι.
11 trivia για την ταινία
1. Οι ποδοσφαιριστές της Ίπσουιτς δεν είχαν καταλάβει πόσο πολύ θα εμπλακούν στο φιλμ. Στη διάρκεια της σεζόν 81-82, ο Bobby Robson είπε στους παίκτες του πως γυρίζεται μια ταινία Ιούνιο και Ιούλιο και πως να κανείς ενδιαφερόταν να συμμετάσχει, να του το πει. Από όσα τους περιέγραψε για την ταινία, οι παίκτες είχαν καταλάβει πως απλώς θα βοηθούσαν σε κάποιες σκηνές ποδοσφαιρικής δράσης. Δεν ήξεραν καν ποιοι θα ήταν εμπλεκόμενοι στο φιλμ. O Russell Osman θυμάται πως παρόλο που η παραγωγή θα διαρκούσε όσο και το καλοκαιρινό του μπρέικ από τις αγωνιστικές υποχρεώσεις, συμφώνησε γιατί δεν είχε τίποτα καλύτερο να κάνει: «Ήμουν χωρισμένος τότε», θυμάται.
Το άλλο που θυμάται είναι πως, φτάνοντας στην Ουγγαρία για τα γυρίσματα, είδε τους Bobby Moore, Mike Summerbee και Osvaldo Ardiles ήδη εκεί οπότε κατάλαβε πως θα εμπλακούν. Η έκπληξη όμως ήρθε μετά. Την πρώτη κιόλας μέρα τους είπαν «βολευτείτε απόψε, αύριο έχετε διάλογο με τον Michael Caine».
Τους είπε πως, Μισό λεπτό, είμαστε εδώ απλά για τις ποδοσφαιρικές σκηνές. «Όχι, όχι, είναι περισσότερο από αυτό. Υπάρχει χαρακτήρας που πρέπει να παιχτεί», του απάντησαν.
Ο John Wark, μέσος της Ίπσουιτς, θυμάται πως «δεν ήταν μέχρι που φτάσαμε εκεί κι είδαμε τον Pelé, τον Bobby Moore, τον Michael Caine, τον Sylvester Stallone, που σκεφτήκαμε “Θεέ μου, αυτό θα είναι όντως μια κανονική ταινία!”.»
2. Ο υποψήφιος για Όσκαρ σεναριογράφος Jeff Maguire είχε γράψει μια πολύ διαφορετική εκδοχή της ταινίας. «Αν είχαν κάνει την εκδοχή της Απόδρασης που έγραψα, πιθανότατα δε θα το έβλεπαν μέχρι και σήμερα τα παιδιά που τους αρέσει το ποδόσφαιρο».
Ο Maguire είχε κάνει μεγάλη έρευνα πάνω στον Β’ Παγκόσμιο και τα εγκλήματα των Ναζί και ήθελε να γράψει μια πολύ σοβαρή ταινία. «Ό, τι φρικτό πράγμα κι αν έβαζα στο σενάριο, οι Ναζί είχαν κάτι πολύ χειρότερα. Οπότε η πρώτη μου εκδοχή κατέληξε κτηνώδης, με πολλούς τρόπους. Είχα χιούμορ μέσα, αλλά είχα επίσης και σκηνές που κόσμος πεθαίνει αλύπητα από τα πολυβόλα. Πάντα την έβλεπα ως R-rated ταινία.»
Τελικά, λέει, θυμάται μια κριτική όταν η ταινία κυκλοφόρησε. «Έλεγε πως ήταν σαν Β’ Παγκόσμιος σε ένα παράλληλο σύμπαν όπου οι Ναζί ήταν σχεδόν ΟΚ τύποι, και κάπως έτσι το βλέπω κι εγώ».
3. O τερματοφύλακας της New York Cosmos έμαθε στον Stallone πως να παίξει πειστικά το τέρμα. Ο Shep Messing θυμάται πως ο Pele του είχε προτείνει να παίξει τον Γερμανό τερματοφύλακα στην ταινία, όμως η γυναίκα του ήταν 4 μηνών έγκυος οπότε δε μπορούσε να φύγει για ενάμιση μήνα στην Ουγγαρία.
Όμως έκανε κάτι άλλο για την ταινία. Σε ένα δείπνο, ο Pele του γνώρισε ανθρώπους της ταινίας για να προσπαθήσουν να τον μεταπείσουν. Στο δείπνο ήταν κι ο Stallone. Μετά το φαγητό, βγήκαν στο γρασίδι παραδίπλα, κι o Messing προσπαθούσε να δείξει στον Stallone πως να παίζει σαν τερματοφύλακας.
«Ήταν πολύ χτισμένος, σαν μποντιμπίλντερ, αλλά προφανώς καθόλου καλό τέρμα μιας και δεν το είχε ξανακάνει. Οπότε προσπάθησα να του πω μερικά κόλπα». Μοιράστηκε μαζί του τον χρυσό κανόνα των τερματοφυλάκων: «Του είπα: Όταν αμφιβάλλεις, απομάκρυνέ τη με γροθιές». Οπότε μετά σούταραν όλοι προς τον Stallone κι εκείνος έδιωχνε με γροθιές κάθε σουτ που πλησίαζε στην εστία του. «Αριστερά χουκ, δεξιά κροσέ!», θυμάται.
4. Ο Maguire δεν ήθελε, για λόγους ρεαλισμού, να είναι ο Pele στην ταινία. «Δεν υπήρχε περίπτωση οι Ναζί να αφήσουν έναν μαύρο ποδοσφαιριστή να παίξει. Θα ήταν νεκρός με το που είχε πιαστεί αιχμάλωτος», εξηγεί. Όμως ο αυστηρός ρεαλισμός δεν ήταν έτσι κι αλλιώς η οδός που επελέγη. «Τόσα ήξερα, τόσα έλεγα», παραδέχεται χρόνια μετά.
«Γιατί αυτή η ταινία είναι πλέον σήμερα ένα από τα καλύτερα φωτογραφικά αρχεία του Pele που έχουν απομείνει και είναι σπουδαίο που το έχουμε σε φιλμ 35 χιλιοστών. Είναι πιθανότατα ο λόγος που το φιλμ είναι αγαπητό μέχρι και σήμερα».
5. Η ιστορία της ταινίας είναι εμπνευσμένη από τον θρύλο του «Αγώνα του Θανάτου», μια ιστορία που έχει σε μεγάλο βαθμό αποδομηθεί στο πέρασμα των χρόνων. Ο αγώνας έγινε ανάμεσα στην ομάδα Σταρτ, με παίκτες της Δυναμό Κιέβου (αλλά και της Λοκομοτίβ), και σε Γερμανούς στρατιώτες κι ο μύθος λέει πως ως συνέπεια της νίκης τους, όλοι οι παίκτες της ομάδας του Κιέβου εκτελέστηκαν αμέσως μετά.
Η αλήθεια είναι πολύ πιο περίπλοκη. Στην πραγματικότητα οι αγώνες γερμανών με τοπικές ομάδες ήταν κάτι το συχνό. Σε πάνω από 100 τέτοιους αγώνες με καταγεγραμμένα αποτελέσματα, οι ουκρανικές ομάδες είχαν κερδίσει πάνω από τα μισά. Πέντε από τους παίκτες της Σταρτ πράγματι εκτελέστηκαν, αλλά κάποιοι μέχρι και μήνες μετά τον αγώνα. Σε κάθε περίπτωση, η συγκεκριμένη ιστορία ενισχύθηκε ως εθνικός μύθος κατά τη διάρκεια των δεκαετιών που ακολούθησαν.
6. Ο ποδοσφαιρικός αγώνας της ταινίας είναι ένας κανονικός αγώνας που παίχτηκε. Αρχικά επρόκειτο οι σκηνές ποδοσφαιρικής δράσης να γυριστούν πιο μεμονωμένα, αλλά δεν λειτουργούσε αυτό στην πράξη. Υπάρχει μια σκηνή όπου ο Pele πρέπει να κοντραριστεί με τον χαρακτήρα του Werner Roth και υπήρχε μια κάμερα που τους ακολουθούσε, τοποθετημένη στο sidecar μιας παλιάς μοτοσυκλέτας του Β’ Παγκοσμίου.
Ο Roth θυμάται πως «η μοτοσυκλέτα ήταν στο γήπεδο μπροστά μας, με τον καμεραμάν στο sidecar. Κι εμείς τρέχαμε στο γήπεδο ακολουθώντας τη μοτοσυκλέτα, ο Pele ντριμπλάρει, εγώ αμύνομαι. Και ενώ τρέχουμε βγαίνει καπνός από την μοτοσυκλέτα και με το ζόρι μπορούμε να αναπνεύσουμε. Στις ημερήσιες σκηνές ο καπνός φαίνεται στο φιλμ. Ήταν σαν δύο παίκτες μες στην ομίχλη».
Μετά από ένα διήμερο φάνηκε πως αυτός δεν ήταν σωστός τρόπος για να γυριστεί η αγωνιστική δράση. «Οι πάντες έμοιαζαν σα να περίμεναν τη μπάλα», θυμάται. Τι έγινε τελικά; Μερικές κάμερες τοποθετήθηκαν σε στρατηγικά σημεία του γηπέδου κι απλώς παίχτηκε κανονικά το παιχνίδι (απέναντι σε μια ούγγρικη ομάδα στο ρόλο των Γερμανών) δίχως να ακολουθείται κάποια συγκεκριμένη δράση, γραμμένη σε σενάριο. Στο στάδιο του μοντάζ οι διάφορες φάσεις, οι επιθέσεις, τα σουτ, οι ευκαιρίες κλπ, τοποθετήθηκαν σε αφηγηματική ροή.
«Ο λόγος που υπάρχει τόσο σπουδαίο ποδοσφαιρικό υλικό στην ταινία είναι επειδή παίζουμε όντως ποδόσφαιρο!», λέει ο Roth.
7. Ο Michael Caine ήταν ο μόνος μη-ποδοσφαιριστής στην ομάδα οπότε οι πάντες από την ούγγρικη πλευρά όρμαγε σε εκείνον. Ο Kevin Beattie της Ίπσουιτς ήταν βασικά τα πόδια του Caine στην ταινία– ο ηθοποιός θα φαινόταν όταν έτρεχε από μακριά, αλλά όταν έπρεπε όντως να φανεί πως τρέχει δυναμικά ήταν τα πόδια του Beattie σε κοντινό, καθώς ο Caine δε μπορούσε να ανταποκριθεί στα αλήθεια στον αγώνα.
«Είχα όμως μερικές ωραίες στιγμές με τον Bobby Moore και τον Pelé», έχει πει ο Michael Caine «Με έκαναν να μοιάζω καλός εδώ κι εκεί, επειδή υποτίθεται πως ο χαρακτήρας μου είναι ο καλύτερος όλων τους». Φοβερά πράγματα.
8. Οι μόνες ποδοσφαιρικές σκηνές που είχαν χορογραφηθεί σε όλο το παιχνίδι ήταν το ψαλιδάκι του Pele και το πέναλτι που αποκρούει ο Stallone.
9. O Wark εξηγεί πως «αν κοιτάξεις προσεκτικά το γκολ του Pele στο τέλος του παιχνιδιού, τη σέντρα την κάνει ο Bobby Moore. Ο Bobby ήταν ένας από τους σπουδαιότερους αμυντικούς όλων των εποχών, και δε θα ήταν ο παίκτης που θα έκανε αυτή τη σέντρα, αλλά υποθέτω απλά τον ήθελαν ως κομμάτι της τελευταίας σκηνής.»
Στην πρώτη λήψη της σκηνής, όταν ο Pele κάνει το ψαλιδάκι ο Laurie Sivell, τερματοφύλακας της Ίπσουιτς που έπαιζε το τέρμα για την πλευρά των Γερμανών, έκανε ενστικτωδώς μια εκπληκτική απόκρουση, σύμφωνα με τον αμυντικό της Ίπσουιτς, Russell Osman. «Ήταν χαζομάρα που το έκανε, αλλά ήταν φυσική αντίδραση! Νομίζω πως η δεύτερη εκτέλεση έφυγε άουτ και την τρίτη δεν υπήρχε τρόπος να μην το αποκτούσε ο Laurie».
Τελικά η σκηνή γυρίστηκε μια ντουζίνα φορές πριν βγει η σκηνή όπως έπρεπε.
10. Στην αρχική εκδοχή του σεναρίου υπήρχε μέσα και μια χαρακτήρας εμπνευσμένη από την Leni Riefenstahl. Στο σενάριο του Maguire ο χαρακτήρας του Max von Sydow ήταν γενικά κτηνώδης, μακριά από το πόσο χαλαρά αποτυπώνονται οι Ναζί στην τελική εκδοχή της ταινίας. Είχε ένα ολόκληρο backstory στην Αφρική και το πως ήθελε να γίνει σπουδαίος στρατηγός αλλά έμεινε πίσω.
Στο πλαίσιο της ιστορίας του, θα υπήρχε λοιπόν κι ένας χαρακτήρας βασισμένος στην Riefenstahl. Η Riefenstahl, η γνωστή σκηνοθέτης της ναζιστικής προπαγάνδας με φιλμ σαν το Triumph of the Will, ήταν αγαπημένη του Hitler.
Αντίστοιχα, στο σενάριο του Maguire η «Riefenstahl» θα ήταν εκεί επειδή ο χαρακτήρας του Max von Sydow ήθελε να παρουσιάσει όλο αυτό το σχέδιο ως ένα προπαγανδιστικό υπερθέαμα. Θα δούλευε μαζί της ώστε να παρουσιάσει την επικείμενη νίκη των Ναζί απέναντι στην ομάδα των Συμμάχων.
11. Η κριτική των New York Times κατά την κυκλοφορία της ταινίας πιάνει αρκετά από τα στοιχεία που την κάνουν κλασική, παρά το γεγονός πως είναι δραματουργικά μάλλον απλουστευτική.
«Η ταινία βλέπει τη ζωή των αιχμαλώτων πολέμου σα να μη διαφέρει και πολύ από κάποιο πολύ αυστηρό boarding school για ενήλικες άντρες», γράφει ο Vincent Canby τον Ιούλιο του ‘81. «Η ταινία συστήνει κινηματογραφικά τον Pele, τον αληθινό βραζιλιάνο σταρ του ποδοσφαίρου, που προσδίδει στο φιλμ μερικές δελεαστικές ματιές στο ταλέντο που τον έκανε τον θρύλο που είναι».
«Δεν υπάρχουν πολλές εκπλήξεις στο σενάριο, αλλά το φιλμ δεν είναι όσο συμβατικό φαίνεται. Αρχικά, διαθέτει δύο ανώτερες ερμηνείες από τον κύριο Caine και τον κύριο von Sydow. Καθένας τους δίνει στο φιλμ μια βαρύτητα που δεν βλέπουμε συχνά σε τέτοιες διασκεδάσεις».
Στην σκηνή της κλιμάκωσης, διαβάζουμε, «ο κύριος Huston μας δείχνει το ματς μέσα από τα μάτια του “καλού” Γερμανού του κυρίου von Sydow. Η ομορφιά του αθλήματος, ειδικά η απόλυτη χάρη ενός παίκτη του βεληνεκούς του Pele, συλλαμβάνεται μέσα από μια σειρά πλάνων σε αργή κίνηση που επικοινωνούν κάτι από την εκτίμηση και τον ενθουσιασμού που μόνο ένας αληθινός aficionado μπορεί να νιώσει».
Περισσότερα: